Een goede oppervlaktewaterkwaliteit: in afwachting van riolering is de dosering van geactiveerde micro-organismen een goede oplossing.

Liquisens en Biologeco hebben in 2021 in kader van een proefproject in opdracht van Pidpa en de gemeente Bonheiden kennis opgebouwd rond de toepassing van een “nature-based”, gedecentraliseerde oplossing om de negatieve impact van lozing van ongezuiverd residentieel afvalwater te verminderen.

Context

De Europese kaderrichtlijn water moet zorgen voor een goede kwaliteit van ons oppervlaktewater tegen 2027. Huishoudens zijn de grootste bron van netto-emissies van fosfor naar oppervlaktewater en, na landbouw, een belangrijke bron van netto-emissies van stikstof naar oppervlaktewater.

De Vlaamse overheid, de lokale besturen en de waterbedrijven leveren grote inspanningen om de zuiveringsgraad van huishoudelijk afvalwater (85% in 2020) in Vlaanderen te verhogen. Dit zal vermoedelijk niet volstaan om tegen 2027 een goede oppervlaktewaterkwaliteit te realiseren.

Eind 2020 waren 400.000 woningen in Vlaanderen nog niet aangesloten aan een rioleringsnet. Het begrip bij deze bewoners voor het uitblijven van een rioleringsnet is laag; zeker op locaties waar er regelmatig geurhinder wordt vastgesteld of waar het afvalwater in waardevolle natuur geloosd wordt.

In samenwerking met het waterbedrijf Pidpa en de gemeente Bonheiden werd een proefproject opgestart om, in afwachting van de aanleg van riolering als structurele oplossing, de negatieve impact van directe lozing van ongezuiverd afvalwater sterk te beperken.

 

Brongerichte aanpak

Liquisens en Biologeco hebben een oplossing uitgewerkt op basis van dosering van micro-organismen. Het gebruik van micro-organismen voor zuivering van huishoudelijk afvalwater is een klassieke benadering.

Drie elementen onderscheiden de aanpak van Liquisens en Biologeco ten opzichte van klassieke benadering:

Via geactiveerde micro-organismen worden septische tanks behandeld om de werking ervan terug op gang te brengen, terug te verbeteren, te optimaliseren zodanig dat er een meervoudig resultaat optreedt :

  • De septische putten werken weer beter.
  • De infiltratieputten die na de septische putten komen, worden op termijn weer werkzaam doordat de vetten langzaam aan verteerd worden en de infiltratie weer kan gebeuren wat beter is voor het grondwater.
  • De overloop in beken en grachten van de septische putten gebeurt met zuiverder water. De goede micro-organismen zetten hun werking verder in beken en grachten, waar ook het slib en het afvalwater verder gezuiverd wordt.
  • Via geactiveerde micro-organismen worden septische tanks behandeld om de werking ervan terug op gang te brengen, terug te verbeteren, te optimaliseren zodanig dat er een meervoudig resultaat optreedt :
  • De septische putten werken weer beter.
  • De infiltratieputten die na de septische putten komen, worden op termijn weer werkzaam doordat de vetten langzaam aan verteerd worden en de infiltratie weer kan gebeuren wat beter is voor het grondwater.
  • De overloop in beken en grachten van de septische putten gebeurt met zuiverder water. De goede micro-organismen zetten hun werking verder in beken en grachten, waar ook het slib en het afvalwater verder gezuiverd wordt.

De geactiveerde micro-organismen werden gedoseerd via de toiletten in de septische putten. Deze keuze maakt het mogelijk om in gesprek te gaan met de bewoners en hen te informeren over welke initiatieven zij kunnen nemen om ook bij te dragen aan een beter resultaat.
De communicatie tijdens het proefproject werd steeds gevoerd vanuit de gemeente Bonheiden en het waterbedrijf Pidpa.

 

Pilootproject Bonheiden : de locatie

In 2020 werd er in samenwerking met Pidpa in de gemeente Bonheiden een wijk van een 60-tal huizen geselecteerd waarvan het afvalwater naar 2 punten werden afgeleid via beken en grachten en zo makkelijk via online metingen kon opgevolgd worden. Een gesloten systeem als het ware, voor een minimale externe beïnvloeding te hebben.

In de opzet van het proefproject zijn er 4 doseringen voorzien in de septische putten en 3 in de omringende beken en grachten. Omwille van de lagere temperaturen in de winter heeft het geen zin om in beken en grachten te doseren omdat de werking van de micro-organismen niet op gang komt bij te lage temperaturen.

Resultaten

Tweewekelijks werden staalnames uitgevoerd door een erkend laboratorium ter hoogte van de twee lozingspunten. De afhankelijkheid van de meetresultaten in functie van neerslagperioden werd gecorrigeerd door een inschatting te maken van het waterpeil in de grachten bij staalname.

Onderstaande tabel geeft de resultaten weer voor beide lozingspunten. Een significante daling van de hoeveelheid nutriënten werd vastgesteld.

Bijkomend werd een online meting van ORP (oxido-reductiepotentiaal) uitgevoerd. ORP kan beschouwd worden als een indicator van biochemische reacties in water (ORP Management in Wastewater as an Indicator of Process Efficiency – YSI environmental – 2008). Ook deze resultaten tonen een duidelijke verbetering weer van de waterkwaliteit ter hoogte van beide lozingspunten.

Ter hoogte van het lozingspunt Dobbelhuizen werd een sterke afname van de geurhinder vastgesteld. Er werden geen metingen uitgevoerd om deze bevindingen te objectiveren.
Er werd ook een duidelijke visuele verbetering van de waterkwaliteit vastgesteld.

Tenslotte werden de bewoners bevraagd over hoe ze dit initiatief ervaren. De meeste bewoners waren uitgesproken positief of positief dat het lokale bestuur initiatief neemt (nam?) in afwachting van een structurele oplossing.

Randvoorwaarden die effect hebben op het resultaat

  • Verdunning door intense neerslag – correctie op basis van waterpeil
  • Najaar: mogelijke impact van vallende bladeren op meetresultaten
  • Tijdstip dosering grachten: invloed van regenval op effectiviteit dosering – te snelle afvoer
  • Biologische processen verlopen beter bij hogere temperaturen.

Besluit

De dosering van geactiveerde micro-organismen heeft een aantoonbare positieve impact:

  • Zeer sterke afname van de geurhinder,
  • Visuele verbetering van de waterkwaliteit,
  • Significante afname van de N en P,
  • Positieve feedback van buurtbewoners.

Op basis van de behaalde resultaten lijken 4 doseringen per jaar noodzakelijk. Een afname van de efficiëntie werd vastgesteld na ongeveer drie maanden.

Het is onvoldoende om enkel geactiveerde micro-organismen aan te brengen in lokale grachten en beken voor een langdurige impact. Dosering in de septische putten is kritisch.

Bewoners zijn zeer bereidwillig en de meeste bewoners staan zeer positief ten opzichte van dit initiatief (in afwachting van een structurele oplossing). We konden gemiddeld in meer dan 90% van de woningen terecht voor iedere dosering. Een initiële sensibiliseringscampagne is aan te raden.

Een optimalisatie van de logistiek kan leiden tot een significante kostenoptimalisatie, waardoor deze toepassing minstens overwegen kan worden voor zones met periodieke klachten of zones waar het huishoudelijk afvalwater geloosd wordt in waardevolle natuur.